Program rozwoju przeszczepiania narządów

Liczba wykonywanych przeszczepień narządów w Polsce jest wciąż bardzo niska. Analizy dotyczące przeszczepiania narządów w Europie i na świecie przygotowywane dla Rady Europy i Komisji Europejskiej oraz WHO przez Narodową Organizację Przeszczepiania w Hiszpanii potwierdzają, że liczba pobieranych i przeszczepianych narządów w Polsce jest znacznie niższa niż w większości krajów europejskich. Z inicjatywy Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej w 2009 roku powstał program Partnerstwo dla Transplantacji, nad którym w 2010 roku patronat objęła Pani Minister Zdrowia, Dr Ewa Kopacz.

Zasadniczym celem programu Partnerstwo dla Transplantacji jest:

1. Zwiększenie aktywności w zakresie pobierania narządów od zmarłych poprzez utworzenie stanowisk koordynatorów transplantacyjnych w szpitalach (wymaga to akceptacji dyrekcji i organów założycielskich szpitali)

2. Rozwój programu przeszczepiania nerek od dawców żywych.

Partnerstwo dla Transplantacji jest ogólnopolskim projektem, realizowanym w poszczególnych województwach. Poza szeroko rozumianym społeczeństwem, kluczowymi grupami w jego realizacji są: środowisko medyczne (lekarze, pielęgniarki, dyrektorzy szpitali, okręgowe izby lekarskie), przedstawiciele administracji państwowej i samorządowej, w tym m.in.: wojewodowie i marszałkowie województw, prezydenci miast wojewódzkich, dyrektorzy wojewódzkich oddziałów NFZ, rektorzy miejscowych uczelni medycznych, przewodniczący konwentów powiatów oraz dyrektorzy największych szpitali. Bardzo ważne jest też zaangażowanie nauczycieli, młodzieży szkolnej oraz Kościoła. Partnerami Programu są także Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej, Centrum Koordynacyjno – Organizacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant” oraz konsultanci wojewódzcy ds. anestezjologii i intensywnej terapii, nefrologii i dializoterapii, neurochirurgii i neurologii.

Oficjalne wdrażanie programu Partnerstwo dla Transplantacji rozpoczyna się poprzez podpisanie Listu Intencyjnego w danym województwie.

Obecnie projekt jest realizowany w województwach: małopolskim, podkarpackim, warmińsko-mazurskim, mazowieckim, lubuskim, zachodniopomorskim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim, dolnośląskim, opolskim i lubelskim, a docelowo ma objąć cały kraj.

Podstawą powodzenia programu jest współpraca całego społeczeństwa!

Działania priorytetowe

• Przekonanie dyrekcji i organów założycielskich szpitali do tworzenia stanowisk koordynatorów transplantacyjnych w szpitalach (5-7 koordynatorów w szpitalach w województwie)
• Organizacja warsztatów edukacyjno-psychologicznych dla lekarzy, poświęconych śmierci mózgu i rozmowie z rodziną zmarłego
• Zaangażowanie szerokiego środowiska lekarskiego do współpracy
• Współpraca z władzami samorządowymi i rządowymi w poszczególnych województwach
• Program edukacyjny dla młodzieży i nauczycieli
• Promocja dawstwa narządów przez Kościół katolicki
• Kampania społeczna podnosząca świadomość Polaków na temat transplantacji narządów

O transplantacji narządów

Transplantacja narządów jest metodą leczenia ratującą życie i zdrowie pacjentów. Stosuje się ją w przypadku schyłkowej niewydolności organów, takich jak nerki, serce, wątroba, płuca, trzustka, jelita. Leczenie to umożliwia powrót do zdrowia około 1-1,5 tysiącom osób w skali roku.

Poważne i nieodwracalne uszkodzenia narządów mogą występować od urodzenia, np. w wyniku wad genetycznych, a także na skutek silnego urazu czy wyniszczającej choroby. W wielu przypadkach jedyną skuteczną formą terapii jest przeszczep określonego narządu. O jego potrzebie decyduje lekarz, który zgłasza pacjenta do wyspecjalizowanego ośrodka transplantacyjnego, w którym chory jest poddawany specjalnym badaniom kwalifikującym, a następnie zgłaszany do Krajowej Listy Osób Oczekujących na Przeszczepienie.

Możliwość przeszczepienia organów jest warunkowana wieloma czynnikami. Do najważniejszych z nich należą niewykluczające się wzajemnie grupy krwi dawcy i biorcy, a także stopień zgodności pomiędzy antygenami zgodności tkankowej (HLA, z ang. Human Leukocytes Antigens), które mogą wpływać na proces odrzucenia przeszczepu. Antygeny te znajdują się w białych ciałkach krwi i są różne dla każdego człowieka, z wyjątkiem bliźniaków jednojajowych. Do innych ograniczeń należą m.in. ogólny stan zdrowia chorego czy też rozmiary ciała dawcy i biorcy.

Wykorzystywane w transplantologii narządy pochodzą głównie od dawców zmarłych. Jedynie nerki i fragmenty wątrób mogą być pobierane od dawców żywych, lecz odsetek tego rodzaju pobrań jest stosunkowo niewielki. Szacuje się, że na świecie co czternaście minut kolejna osoba jest kwalifikowana do zabiegu, a codziennie piętnaście osób umiera nie mogąc się doczekać przeszczepu.

Organy pobierane od dawców zmarłych odgrywają kluczową rolę w ratowaniu ludzkiego życia. Rozpoznanie potencjalnego dawcy wiąże się z przeprowadzeniem szeregu specjalistycznych testów, pozwalających na stwierdzenie śmierci mózgowej, czyli stanu, w którym w mózgu nie występują już żadne funkcje życiowe. Śmierć mózgowa jest nieodwracalna, a osoba w takim stanie jest uznana za zmarłą, mimo że jej ciało może funkcjonować z pomocą aparatury medycznej. Do śmierci mózgu dochodzi najczęściej wskutek jego rozległych uszkodzeń (głównie pnia mózgu) i zatrzymania dopływu krwi dłuższym niż kilka minut. Po rozpoznaniu śmierci mózgowej, co następuje najczęściej, gdy brak dopływu krwi do mózgu przekracza 10-12 godzin, i przy braku przeciwwskazań zdrowotnych, lekarze kwalifikują zmarłego do operacji pobrania organów. Szacuje się, że narządy jednego dawcy mogą uratować lub przedłużyć życie siedmiu osobom.

Należy podkreślić, że w Polsce obowiązuje zasada domniemanej zgody na pobranie,co reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2006 roku. Oznacza to, że można pobrać organy od zmarłej osoby, jeśli nie wyraziła ona sprzeciwu (osobiście lub listownie) w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów. W praktyce decyzja ta jest zawsze konsultowana z rodziną.

Czytaj więcej: Szkolenie ETPOD - Ostrowiec Świętokrzyski, 21 lutego 2013 r.

Czytaj więcej: Szkolenie ETPOD - Wałbrzych, 22 lutego 2013 r.