Walka o narządy

Po pierwsze, lekarze nie kwapią się ze zgłaszaniem potencjalnych dawców. Niektórym się nie chce, bo to sporo pracy, a do tego dochodzą nieprzyjemne rozmowy z rodziną. Inni są niechętni przeszczepom albo boją się podejrzeń kolegów lub rodzin pacjentów o uśmiercenie dawcy.

Te obawy są bezpodstawne. Od lat wiadomo, jak rozpoznać śmierć mózgu (robi to trzech lekarzy - anestezjolog, neurolog bądź neurochirurg i inny specjalista na podstawie badań odruchów nerwowych, np. reakcji źrenic na światło). Jednak te przepisy mają się zmienić. Nowe wytyczne mówią, że po to, by na 100 proc. stwierdzić śmierć mózgu, w niektórych przypadkach trzeba będzie wykonać tzw. badania obrazowe. Tymczasem sprzęt potrzebny do ich wykonania mają tylko duże szpitale. A zatem umierającego chorego trzeba będzie przewozić do większych ośrodków.

I tu wchodzimy na grząski teren walki o narządy. Transplantologia padła bowiem ofiarą własnego sukcesu - chorych, którym można by przeszczepić narząd, jest wielu, organów zaś dotkliwie brakuje. A ambicje transplantologów są duże. Choć, jak sami się śmieją, niepotrzebnie, bo wszystkie Nagrody Nobla w tej dziedzinie zostały już rozdane.

Dla chirurga wszczepiającego narząd ze zwłok optymalna sytuacja wygląda tak: dawca umiera w tym samym szpitalu, w którym leczy się biorca. Co prawda wszystko trzeba zgłosić do Poltransplantu, ale jest duża szansa, że organ zostanie na miejscu.

Spotkałem się ze stanowiskiem, że narządy pobierane w danej klinice w gruncie rzeczy stają się jej "własnością". Dlatego też szczególnie aktywne pod względem przeszczepów kliniki chętnie wysyłają w teren karetki i przewożą do siebie potencjalnego dawcę "w celu leczenia". Oczywiście robią to nie po to, by go uśmiercić, ale by po zgonie zdobyć organy.

Czasem walka o narządy przybiera inne formy. Ponad dwa lata temu "Polityka" opisała przypadek podkradnięcia narządów Szpitalowi Dzieciątka Jezus przez - nomen omen - szpital MSWiA w Warszawie. Pacjent zmarł w szpitalu na warszawskich Bielanach, chirurdzy z Dzieciątka Jezus pojechali po organy do przeszczepu. Okazało się jednak, że dawcę przewieziono do MSWiA. Tam pobrano i przeszczepiono narządy. Sprawa oparła się o Ministerstwo Zdrowia. Bielanom udzielono reprymendy, w MSWiA zarządzono kontrolę, sprawdzono dokumentacje chorych, niczego podejrzanego nie wykryto. Podobno więcej takich przypadków w Warszawie już nie było.

Kiedyś w walce o narządy liczyły się też tzw. alokacje, czyli odgórne dzielenie organów przez Poltransplant na poszczególne kliniki. Tajemnicą poliszynela było np. to, że w pewnym momencie jeden z wiodących polskich szpitali niemal zmonopolizował dzięki temu przeszczepy wątroby w Polsce. Czy taka monopolizacja miała dobre strony? Tak, bo po to, żeby robić coś dobrze, trzeba tego robić dużo. Z drugiej strony inne ośrodki potrafiące również przeszczepiać wątrobę czuły się zepchnięte do drugiej ligi i protestowały. Alokacje zmieniono.

Dziś solą w oku lekarzy są tzw. kontrakty. Ministerstwo ustala, ile przeszczepów sfinansuje w danym szpitalu w następnym roku, opierając się na liczbie zabiegów dokonanych w przeszłości. Zatem ten, kto przeszczepiał dużo, dostaje więcej pieniędzy, a kto miał zabiegów mniej, spychany jest na margines. Minister Religa zapowiedział co prawda, że pieniędzy na przeszczepy w Polsce nie zabraknie i że jeżeli któraś klinika przekroczy kontrakt, i tak dostanie z powrotem pieniądze. Dyrektorzy szpitali, nie mając tego na piśmie, boją się jednak, czy na obietnicach się nie skończy.

Bolączka łapówek